Post by vietnam on Sept 24, 2009 19:21:24 GMT -5
SO SÁNH WINDOWS XP – WINDOWS VISTA – WINDOWS 7
Trich tu website TVVN
Có thể xếp các hệ thống điều hành Windows với GUI (Graphical User Interface) thành 3 đế hệ khác nhau, mỗi đế hệ có nhiều đời:
- Tằng Tổ Win95x (gồm các đời Windows 3, 95, 98, ME)
- Nội Tổ (gồm các đời Windows 2000, NT, XP)
- Gia Tổ (gồm các đời Vista, Windows 7)
Microsoft đã ngưng phần trợ giúp kỹ thuật cho đế hệ Tằng Tổ Win95x và bắt đầu ngưng trợ giúp kỹ thuật cho đế hệ Nội Tổ, tuy nhiên vẫn trợ giúp kỹ thuật cho gia đình Windows XP ít nhất là đến năm 2010. Đế hệ Gia Tổ hoàn toàn khác hẳn với các đế hệ trước.
Đa số máy điện toán cá nhân trên thế giới đã chuyển sang dùng "đế hệ" Nội Tổ, và sáng giá nhất trong đế hệ này là gia đình XP (gồm XP Home, Professional, Media Center, Tablet PC, Professional x64, và Starter).
Năm 2007, Microsoft cho ra mắt Vista, mở đầu cho "đế hệ" Gia Tổ. Đầu năm 2009, Microsoft bắt đầu việc thử nghiệm công khai (public beta) Windows 7, hậu duệ của Vista. Người sử dụng máy điện toán cá nhân với hệ thống điều hành XP hoặc cũ hơn đang băn khoăn với câu hỏi: "Có cần phải chuyển sang Vista hoặc Windows 7 hay không? Nếu chuyển thì nên dùng 32 bit hay 64 bit? Được gì và mất gì?".
Hệ thống điều hành XP
Những ai đã dùng hệ thống điều hành các "đế hệ" trước của Windows đều ngán ngẫm về việc máy mình hay bị trở ngại, bị ngưng hoạt động (trong nước dùng chữ "treo" - hang), bị ám ảnh bởi "màn ảnh xanh của sự chết – blue screen of death". Mỗi khi máy bị ngưng hoạt động, tất cả tài liệu, bài viết đang mở trong máy đều biến mất (tuy nhiên tài liệu đã được lưu trữ -save - trong hard drive vẫn còn nguyên vẹn). Hệ thống điều hành Windows XP tuy không hoàn toàn ngăn cản được việc máy bị ngưng hoạt động, nhưng quả thật XP chạy ngon lành hơn nhiều. XP làm được điều này nhờ áp dụng kỹ thuật từ hệ thống điều hành Windows 2000/NT (chữ viết tắt của New Technology), nhờ hoàn toàn cách ly thảo trình đang chạy với hệ thống điều hành, nhờ phân chia riêng biệt memory cần dùng của mỗi thảo trình...
Máy chạy XP đòi hỏi phải có từ 256 Meg RAM trở lên, video card cũng phải có nhiều memory, và CPU ít ra phải là Pentium 4 (chúng ta sẽ tìm hiểu về từng phần của một máy điện toán trong những bài tới).
GUI (Graphical User Interface)
Phần áo mới GUI của XP cũng đẹp hơn nhiều so với các "đế hệ" trước.
Styles
XP cho phép người sử dụng thay đổi áo mới khác dễ dàng (dùng chức năng Styles).
Taskbar
Phần Taskbar (nằm dưới đáy của màn ảnh, bên phải là hình icon có chữ "Start") bây giờ cũng khá hơn trước, những hình icon đại diện cho thảo trình nằm trong Notification Area (góc phải của Taskbar, trước đây được gọi là System Tray) sẽ tự động giấu đi nếu thảo trình không được sử dụng thường xuyên, tránh cảnh lộn xộn vì có quá nhiều hình icon trên màn ảnh.
File Management
Phần quản lý dữ liệu (File Managment) cũng dễ xài hơn, các hồ sơ (folders) có thêm phần trình bày chi tiết những dữ liệu, thảo trình… nằm trong hồ sơ.
Auto Play
Chẳng những vậy, XP còn nhận biết được loại dĩa CD/DVD gì được bỏ vào máy, và sẽ hỏi người sử dụng muốn làm gì với dĩa CD/DVD: Xem phim, nghe nhạc, mở tài liệu, chuyển hình chụp vào máy...?
Windows Multimedia
XP có kèm theo thảo trình nghe nhạc/xem phim Windows Multimedia Player. XP có cả luôn thảo trình tạo dĩa CD (burn CD).
Movie Maker
XP có luôn cả thảo trình làm phim mang tên Movie Maker tiện lợi và dễ xài cho những ai mới bắt đầu học cách ráp phim, làm phim.
Password
Máy chạy XP cho phép nhiều người sử dụng một máy, mỗi người có mật mã (password) riêng, có hồ sơ riêng mà người khác không đọc được (trừ người có chìa khóa Admin).
Remote Assistance
Phần mới của XP mà nhiều người thích nhất có lẽ là Remote Assistance, từ xa, bạn bè hay các chuyên viên kỹ thuật có thể gõ cửa xin phép chui vào máy để sửa chữa hoặc hướng dẫn. Người chủ máy có thể dùng Remote Assistance qua ngã Windows Messenger, qua điện thư mời dùng Remote Assisstance hay bằng điện thư có đính kèm tài liệu (email attachment). Chủ nhân của máy và người được mời (qua Remote Assistance) có thể chuyện trò với nhau qua một khung hình Chat trên màn ảnh.
Internet Explorer
XP cũng có thêm thảo trình dạo trên net IE (Internet Explorer) phiên bản mới (phiên bản 7 hoặc 8, tùy người sử dụng có muốn cập nhật hóa hay không), phiên bản 8 là phiên bản khá nhất!
Windows Messenger
Windows Messenger của XP chẳng những cho phép người sử dụng tán gẫu với bè bạn khắp năm châu, mà còn cho phép chuyển dữ liệu (hình, phim ảnh, tài liệu…) qua lại, dùng chung với máy Webcam để thấy hình ảnh của nhau, chia nhau một bảng trắng whiteboard (như một bảng đen trong lớp học), và dĩ nhiên cũng dùng để mời người khác vào máy mình qua thảo trình Remote Assistance).
Restore
Một ứng dụng mới của XP là khả năng "xóa bàn làm lại": Nếu máy bị hư vì vừa gắn một thảo trình "khó chịu" nào đó hay vì vừa nhiễm bọ điện toán, người sử dụng có thể đi ngược thời gian, ra lệnh XP trở lại thời kỳ trước khi bị nhiễm bọ điện toán hay trước khi máy bị hư.
Hệ thống điều hành Vista
Như đã nói trên, Vista khác với những đế hệ trước của Windows. Quan trọng nhất là phần kỹ thuật, sau đó là phần an ninh và phần các thảo trình phụ (thảo trình kèm theo hệ thống điều hành Windows).
Những điểm đáng nói của Vista:
- Tương tự như gia đình XP, gia đình Vista cũng có 2 nhánh và 6 sản phẩm. Nếu là XP, phó thường dân như chúng ta chỉ được chọn XP Home và Professional, trong khi Vista cho chọn Home Basic, Home Premium, Ultimate, và Business.
- Nhận dạng được hầu hết "đồ chơi" trong các máy điện toán cá nhân đời mới (chữ "đời mới" ở đây có nghĩa là vài năm trở lại. Kỹ thuật điện toán phát triển với tốc độ rất nhanh, một năm trong kỹ thuật điện toán tính ra bằng mười năm thường). XP khi mới phát hành chỉ nhận dạng được hơn 60 phần trăm các dụng liệu như dụng liệu network không dây, dụng liệu Internet nối mạng không dây, máy in, SATA controllers…
- Một số thảo trình chính dùng trên XP chạy hoàn hảo (và cũng nhanh không kém) trên Vista. Nên cập nhật hóa Vista với Service Pak 1.
- Internet Explorer 7 với nhiều phần ứng dụng hợp thời trang hơn, dễ sử dụng hơn, an toàn hơn về mặt an ninh. Internet Explorer 8 đang trong vòng thử nghiệm và sẽ trình làng vào năm 2009.
- Phần Phụ Huynh Kiểm Soát (parental controls) dễ sử dụng và nhiều chức năng hơn.
- Phần Kiểm Soát Người Sử Dụng (User Account Control - UAC) nhiều khả năng hơn, tuy nhiên phần kiểm soát này lại gây khó dễ cho người sử dụng (chúng ta sẽ học cách "thuần hóa" phần này trong các bài tới).
- Thảo trình phụ Media Center rất hữu ích, xài chung với meta data tags (kỹ thuật "đánh dấu" để dễ tìm kiếm) của Windows Photo Gallery và Windows Media Player, cho phép xếp loại nhạc, hình ảnh, phim với tags.
- Hỗ trợ phim đời mới Blu-Ray (BR-DVD).
- Có thêm thảo trình phụ .NET Framework 3.0 rất cần thiết để chạy những thảo trình dành riêng cho hệ thống điều hành Windows.
- Có thảo trình phụ Windows Defender (anti-spyware) chạy mau hơn, đòi hỏi ít "mã lực" hơn là trên XP.
- Có các thảo trình phụ như Sleep, Windows SuperFetch, Windows ReadyBoost, và Windows ReadyDrive. Windows SuperFetch giúp tận dụng memory ở mức tối đa. Windows ReadyBoost giúp máy chạy nhanh hơn. Windows ReadyDrive kết hợp với hybrid hard drive giúp kéo dài tuổi thọ của hard drive và giúp pin của máy điện toán xách tay chạy được lâu hơn.
- Có các thảo trình Windows Photo Gallery, Windows Movie Maker, và Windows Media Player giúp người sử dụng tăng hiệu năng làm việc.
- Có phần 32-bit (x86) và x64 bit. Các đế hệ trước của Windows chỉ chạy trên 32 bit trở xuống. Cũng nên nói thêm là các CPU đời mới đều là 64 bit (giống như xe có nhiều mã lực hơn, làm được nhiều việc hơn trong thời gian ngắn hơn).
- "Áo mới" Aero (tương tự như của công ty Apple).
- Tiết kiệm điện nhiều hơn (so với XP) khi máy bước vào giai đoạn tạm ngưng-hoạt-động (sleep mode).
Windows Vista được chia ra làm 2 nhánh: Dùng cho Nhà (Home) và dùng cho Thương Mại (Business).
- Windows Vista dùng cho Nhà có đến 4 sản phẩm khác nhau: Windows Starter 2007, Windows Vista Home Basic (và Home Basic N cho thị trường Châu Âu), Windows Vista Home Premium, Windows Vista Ultimate.
- Windows Vista dùng cho Thương Mại có 3 sản phẩm: Windows Vista Small Business, Windows Vista Business (và Business N cho thị trường Châu Âu), Windows Vista Enterprise.
Vào đầu tháng 10 năm 2006, Microsoft tuyên bố có thể bỏ đi Windows Starter 2007 và Small Business, sẽ chỉ có 5 sản phẩm được phát hành mà thôi.
WINDOWS VISTA DÙNG CHO NHÀ
1. Windows Starter 2007
- Dùng cho người mới bắt đầu bước vào lãnh vực điện toán và máy có"mã lực" tương đối yếu. Chỉ có 32 bit mà thôi. Cho phép 3 thảo trình chạy cùng lúc, có Internet nhưng không cho phép nối mạng (networking).
- Không có mật mã để vào máy, không có phần FUS (Fast User Switching).
- Không có phần "áo mới" Aero, không làm được phim DVD… Sản phẩm này dành cho các nước chậm tiến.
2. Windows Vista Home Basic
Đây là sản phẩm mà có lẽ nhiều người sẽ mua dùng nhất vì giá rẻ. Tuy nhiên Vista Home Basic không có phần "áo mới" Aero. Ngoài những phần Windows Starter 2007 đã có, Vista Home Basic còn trang bị sẵn:
- Tường lửa (Windows firewall);
- Trung tâm an ninh (Windows security center);
- Nối mạng (networking);
- Nối mạng không dây có bảo mật (secure wireless networking);
- Phần phụ huynh kiểm soát (parental controls);
- Chống spam (anti-spam);
- Chống bọ điện toán (anti-virus);
- Chống thảo trình không-mời-mà-đến (anti-spyware);
- Nối mạng Internet với phần tra tìm (search) tân tiến;
- Thảo trình làm phim Movie Maker;
- Thư viện hình ảnh (photo library);
- Windows Media Player;
- Outlook Express với RSS support;
- P2P Messenger...
Vista Home Basic tương đương với XP Home.
3. Windows Vista Home Premium
Đây là sản phẩm mà Microsoft tập trung quảng cáo nhiều nhất với hy vọng sẽ bán được nhiều nhất. Ngoài những gì Vista Home Basic đã có, còn cộng thêm phần:
- Media Center và Media Center Extender (như Cable Card);
- Có phần làm phim DVD;
- Sao chép phim;
- Hỗ trợ kỹ thuật HDTV;
- Hỗ trợ kỹ thuật HD DVD và Blu Ray DVD;
- Tablet PC;
- Mobility Center;
- P2P hội thảo trên mạng (P2P ad-hoc meeting);
- Tự động cài và tìm các nơi có hệ thống nối mạng không dây Wi Fi;
- Phần phụ huynh kiểm tra chẳng những cho một máy mà còn cho cả hệ thống nối mạng;
- Internet File Sharing;
- Offline Folders;
- PC-to-PC sync;
- Sync Manager;
- Chạy được Quattro Home Server (hệ thống điều hành Windows Server 2003 dành cho nhà).
Windows Vista Premium có nhiều chức năng của Windows XP Pro và XP Media Center Edition.
4. Windows Vista Ultimate
Cộng Windows Vista Home Premium và Vista Business lại với nhau, thêm vào phần Game Performance Tweaker, khả năng lập ra chương trình phát thanh kiểu Podcast, thẻ hội viên miễn phí từ Microsoft để có thể vào một Hội (club) riêng trên mạng để chuyển về nhạc, phim, tài liệu…
WINDOWS VISTA DÙNG CHO THƯƠNG MẠI
1. Windows Vista Business
Dành cho thương mại, hỗ trợ việc nối tên miền (domain join) và quản lý những tiêu chuẩn nối mạng không phải từ Microsoft như Netware, SNMP... một cách dễ dàng, có thêm phần Remote Desktop, Microsoft Windows Web Server, Encrypted File System (EFS), Tablet PC...
Windows Vista Business tương đương với Windows XP Pro.
2. Windows Vista Small Business
Dành cho các công ty nhỏ, có thêm phần Backup và Shadow Copy, hỗ trợ kỷ thuật Castle và nối nhiều hệ thống máy với nhau (server-join networking), hỗ trợ PC fax và scanning.
3. Windows Vista Enterprise
Dành cho các công ty lớn. Có thêm phần hỗ trợ cho máy điện toán ảo (Virtual PC), đa ngôn ngữ MUI (multi-language user interface), kỹ thuật an ninh cấp cao (kỹ thuật Cornerstone).
Microsoft chỉ bán Vista Enterprise qua chương trình Software Assurance (trả tiền mỗi năm).
PHIÊN BẢN ĐẶC BIỆT
N Editions
Vì những trở ngại do luật chống độc quyền của Liên Hiệp Châu Âu đặt ra, Microsoft phải làm riêng một phiên bản đặc biệt cho Châu Âu.
BẤT LỢI CHO NGƯỜI SỬ DỤNG VISTA
Đầu tiên Microsoft chỉ cho phép người sử dụng Vista đổi máy một lần duy nhất (thay CPU, thay motherboard, thay hard drive, thay video card... đều được xem như là "đổi máy"). Điều này làm nhiều người la làng và kết tội Micrrosoft là "quân cướp ngày". Microsoft đã chịu nhượng bộ trước áp lực của đa số (và cũng vì ngại gặp thêm khó khăn khi điều đình với Liên Hiệp Châu Âu), tuy nhiên người sử dụng cũng phải trầy vi tróc vảy xin phép Microsoft mới được gắn Vista lần thứ hai, thứ ba.
Người đã quen sử dụng các đế hệ trước của Windows tỏ ra lúng túng vì cách trình bày dữ kiện, cách tra tìm của Vista có phần khác lạ. Vista cứ hay cà... pháo hỏi "căn cước" của người dùng, dù người dùng có chìa khóa Admin (là chức vụ cao nhất, có quyền hành nhiều nhất trong một hệ thống điều hành Windows)!
Máy được quảng cáo là "Vista Compatibe" hay "Vista Ready" thực sự là quảng cáo ba xạo: Vista có nhiều phiên bản khác nhau, phiên bản có kỹ thuật thấp nhất và do đó rẻ tiền nhất Vista Basic không khác xa XP là mấy (không có áo mới Aero, không có nhiều "đồ chơi" như những phiên bản Vista đắt tiền hơn). Các máy "Vista Compatibe" hay "Vista Ready" chỉ chạy được Vista Basic nhưng gặp trở ngại rất nhiều khi được gắn Vista phiên bản cao hơn. Tại Châu Mỹ lẫn Châu Âu, thiên hạ kéo áo lôi Microsoft ra tòa đòi bồi thường.
Người có máy cũ mua Vista phiên bản đắt tiền, khi cài vào máy thì Vista tự động xuống cấp, chỉ cho chạy phần Vista Basic mà thôi. Lý do là vì để dùng những phần rất đặc sắc và hấp dẫn của Vista phiên bản đắt tiền (như áo mới Aero), video card phải là loại mạnh, máy phải có nhiều memory.
Các thảo trình chống bọ điện toán (anti virus), thảo trình tường lửa (firewall)… đều phải được viết lại riêng cho Vista, những kinh nghiệm mà các công ty này đã học được trong 5 năm viết thảo trình cho XP đã không được đưa vào ứng dụng cho Vista (nhiều người cho rằng "Hệ thống điều hành Vista được Microsoft tuyên bố là có an ninh không kém tường đồng vách sắt nhờ áp dụng kỹ thuật hoàn toàn mới, thì dĩ nhiên phải viết lại hoàn toàn chớ! Than cái nổi gì?". Những người có kinh nghiệm thực tế với Microsoft biết rằng Vista chỉ khá hơn XP chút đỉnh về mặt an ninh, bằng chứng là đã có hàng trăm báo cáo – ngay cả từ Microsoft – về "an ninh bị lủng" của Vista.
Folder Menu mà hàng trăm triệu người đã quen dùng từ đế hệ Windows đầu tiên đến nay, bây giờ bị dấu đi, muốn dùng Folder Menu phải bấm thêm nút Alt, thật là rắc rối (muốn cho Folder Menu hiện lại, hãy vào Start -> Control Panel -> Appearance and Personalization -> Folder Options -> chọn phần Use Classic Windows Options, và bấm OK).
Vista không có nút "Tắt Máy". Các máy dùng đế hệ Winhows trước giờ có nút bấm để tắt máy rất tiện lợi, Vista đòi hỏi người sử dụng phải lăng ba vi bộ đi qua vài bước khác nhau mới tắt máy được (tuy nhiên có cách đi đường tắt, sẽ được hướng dẫn ở bài sau).
Vista thiếu driver (driver là những thảo trình nho nhỏ dùng để các dụng liệu như máy in, máy thâu âm, video card v.v… liên lạc và làm việc hoàn hảo với hệ thống điều hành Vista). Lúc trước XP cũng bị tình trạng này, nhưng chỉ cần dùng driver của Windows 2000 thì máy XP vẫn hoạt động. Với Vista thì coi như… cùi.
Muốn dùng Vista, cần phải cập nhật hóa các thảo trình khác. Thí dụ như thảo trình thâu âm Sound Forge phiên bản 6, 7 và 8 (và hàng ngàn thảo trình thường dùng khác) được nhiều người ưa thích và quen dùng sẽ không chạy trên Vista, cần phải có Sound Forge phiên bản 9 trở lên.
Không có "Killer App" để hấp dẫn quần chúng (Windows 3.1 có "Killer App" là Solitaire). Các chuyên gia ước đoán rằng nếu Vista không được gắn sẵn trong các máy điện toán đời mới, mọi người sẽ tiếp tục "chung thủy" với XP. Nói gì thì nói, đa số người dùng không thích Vista. Không thích vì nhiều lý do, có thể kể đến 3 lý do chính:
- Đầu tiên là chuyện TIỀN: Vista đòi hỏi máy phải mạnh, nói cách khác phải là máy đắt tiền. Máy đời mới mà không mạnh thì chỉ chạy được Vista Basic. Vista đòi hỏi các thảo trình phải là phiên bản mới, cũng có nghĩa là phải xì thêm tiền túi ra để cập nhật hóa hầu hết mọi thảo trình vẫn dùng và đã mua trước đây.
- Sau nữa là chuyện TÌNH: Vista ghen bạo, ghen cái kiểu hổn hào Hoạn Thư. Hễ thảo trình nào Vista nghi ngờ (vì bất kỳ lý do nào), Vista sẽ nhảy đong đỏng lên đòi phải cho coi căn cước, đòi phải làm giấy xin phép, đòi hầm bà lằng đủ thứ; ngay cả khi đã đồng ý cho phép rồi, Vista vẫn tiếp tục lãi nhải hạch sách người dùng. Nhân danh tình yêu – và tình yêu Vista có tên riêng là UAC (User Account Control) – Vista trở nên rất khó tính khó ưa, lúc nào cũng tìm cách bắt ông/bà chủ (người sử dụng) làm theo ý mình. Có thương Vista cách mấy, người dùng cuối cùng cũng muốn… bóp cổ cho Vista chết ngắt; hay chí ít là muốn ly dị Vista để trở về với mối duyên đầu XP.
- Kế đến là chuyện TÙ: Khi mua Vista – từ Basic đến Enterprise – Microsoft (và những công ty cộng tác với Microsoft) cài sẵn vào máy hàng trăm thứ: Thảo trình dùng thử Office Suite 2007, thảo trình A, B, C... và sau 30 đến 90 ngày Microsoft sẽ mặt dạn mày dày đòi tiền mãi lộ mới cho dùng tiếp. Mà không phải tiền cắc đâu, tiền trăm tiền ngàn trở lên! Và dù người sử dụng có cho phép hay không, Vista vẫn đều đặn và tự nhiên như "ruồi" gởi báo cáo riêng đến Microsoft về các thảo trình có trong máy. Vista ghi chép sổ sách và biết thảo trình nào là thảo trình "lậu". Vista cập nhật hóa tự động nhiều điều mà người sử dụng không hề cho phép (hoặc biết tới), chẳng hạn thảo trình Microsoft Genuine Software. Microsoft giam lỏng người dùng trong cái nhà tù mang tên Microsoft, chưa có chuyện thì chưa lôi ra kể tội.
Hệ thống điều hành Windows 7
Kể từ năm 2007 đến nay, Vista chịu biết bao nhiêu lời ong tiếng ve. Câu quảng cáo "Vista. Finally" có nghĩa chính là "Cuối cùng chúng ta có Vista", ý nói Vista là thảo trình mọi người dài cổ mong đợi cuối cùng cũng xuất hiện, thì được hiểu một cách mỉa mai là "Vista. Cuối cùng nó cũng chạy!", ý nói người chủ phải cam lòng chờ đợi, phải qua bao cửa ải rồi cuối cùng mới được UAC cho phép dùng. Thiên hạ trìu mến nhắc đến thằng người ở mang tên Ếch Ta (XP) xấu xí mà làm được việc. Con Vịt Ta (Vista) không hề biến thành thiên nga như mọi người mong đợi dù có khoác áo mới đẹp đẽ, dù mang cung cách kiêu sa mà lại không bằng một góc của Ếch Ta.
Công ty Microsoft thấm thía điều này, nên cuối cùng một nhân viên cao cấp của Microsoft đã nhìn nhận "Bài học về những điều đáng tiếc xảy ra với Vista sẽ không bao giờ lập lại với Windows 7". Người dùng chẳng quan tâm nhiều đến lời xin lỗi trên, mà chỉ muốn biết "Thằng Bảy có cho tôi làm điều tôi muốn làm bằng cách của tôi, hay nó lại như con Vịt Ta muốn tôi làm mọi điều theo ý nó?" và quan trọng hơn nữa là câu hỏi "Bảy với Vịt có bằng Ếch không?" (Ếch sắp ăn sinh nhật 10 năm – tính theo tuổi người thì đã gần trăm tuổi – mà vẫn được xem là tiêu chuẩn cho đế hệ mới noi theo thì mới hiểu Ếch được lòng người như thế nào).
Vậy Windows 7 có gì đặc biệt? Với đa số chuyên gia phân tích trong ngành điện toán, Windows 7 chỉ là một Vista đã được sửa nhiều lỗi lầm chứ không phải là một hệ thống điều hành hoàn toàn mới. Đúng là Windows 7 có nhiều điều hay lạ, nhưng cốt lõi (core code) vẫn dựa trên Vista - và do đó ít nhiều vẫn mang những dấu tích đáng ghét của Vista.
KHÁC BIỆT VỀ KỸ THUẬT GIỮA XP, Vista và Windows 7
- User Account Control (UAC):
XP không có UAC. Vista có hai phần: Tắt hoặc Mở. Windows 7 có đến 4: Tắt (Off), Mở (On), Thông Báo (Notify) và Thông Báo Khi Có Thay Đổi (Change Notification). Thông Báo sẽ cho người sử dụng biết khi có thảo trình được cài vào máy hay có thay đổi những phần định sẵn (settings).
- Tường Lửa (Firewall):
Tường lửa XP giống như con đường một chiều, chỉ bảo vệ người sử dụng một chiều (ngăn cản các tấn công từ ngoài vào máy). Vista bảo vệ hai chiều (ngăn cản tấn công từ ngoài vào và từ trong máy ra. Nhiều thảo trình xấu sau khi lọt vào máy sẽ tìm cách gởi tin tức thu thập được về cho chủ của nó). Windows 7 bảo vệ hai chiều, cộng thêm phần cho phép các công ty chuyên về thảo trình an ninh khác (third party) tắt đi một phần của tường lửa Microsoft để việc hợp tác giữa tường lửa Microsoft và thảo trình an ninh của công ty đó được chặt chẽ hơn.
- Tra Tìm (Search):
XP Tra Tìm rất chậm, không thể chọn để sắp xếp theo thứ tự (index) một số tài liệu, dữ kiện riêng biệt. Vista cho phép chọn để sắp xếp theo thứ tự (index) một số tài liệu, dữ kiện riêng biệt. Windows 7 có thêm phần sắp xếp theo thứ tự trong máy điện toán cá nhân và cả các máy đang nối kết với nhau (network system). Chẳng những vậy, nếu máy của người sử dụng nối kết với nhiều hệ thống nối kết (mutiple network systems) thì tất cả cũng được để sắp xếp theo thứ tự.
- Nút “Taskbar”:
XP không có phần xem trước khi chọn (thumbnail preview). Vista có phần xem trước khi chọn (pop-up thumbnail preview), một pop-up cho mỗi thảo trình hay cho mỗi nhóm. Windows 7 dùng hình nút biểu tượng hình vuông lớn (large square icon button) để thay thế tên các thảo trình, các nút này có thể được dời đi (moveable). Windows 7 cũng cho xem trước khi chọn, nhưng thay vì giới hạn một pop up cho mỗi thảo trình, thì nay cho nhiều pop-up cho mỗi thảo trình.
- Notification Area (còn được biết dưới tên System Tray):
XP có thể chọn hình biểu tượng nào luôn luôn hiện, luôn luôn ẩn, hoặc ẩn khi không sử dụng (inactive). Vista cũng vậy. Windows 7 chọn hình biểu tượng và thông báo (notification) hiện hoặc ẩn. Thông báo có thể được sắp xếp thành category list. Những hình biểu tượng icons được kết hợp chung một chỗ, khi cần đến có thể mở bung ra (pop-up area).
- Dụng liệu phụ (peripherals and connected devices):
XP không có phần này. Vista hỗ trợ màn ảnh thứ hai và hỗ trợ thêm phần Windows Mobile Device Center. Windows 7 cho phép các dụng liệu này hiện ra dưới dạng biểu tượng taskbar icons. Công ty chuyên về thảo trình có thể tạo ra Device Stage (một kiểu “đường tắt” đến các thảo trình, bài hướng dẫn...).
- Sidebar:
XP không có sidebar. Vista có phần Gadget. Windows 7 cũng có phần Gadget nhưng không mở ra tự động.
- Thảo trình phụ:
XP không có gì đặc biệt. Vista có thêm DVD Maker, Phota Gallery, Windows Mail. Windows 7 không gắn sẵn thảo trình phụ như Vista, có ribbon interface cho Paint và WordPad, có thể đến trung tâm Windows Live Essentials để chuyển và cài rất nhiều thảo trình phụ.
- Điều khiển bằng ngón tay (Touch):
XP không có phần này. Table PC là một phần của Vista. Windows 7 cho phép người sử dụng điều khiển hình xa, gần (image zoom). Các phần Start Menu, Taskbar, Windows Explorer đều có thể điều khiển bằng ngón tay.
Cuối năm 2009, Microsoft sẽ có Windows Pocket 7 dùng cho điện thoại thông minh và cho các thiết bị điện tử khác. Học được chiêu “chơi nổi sẽ hốt bộn tiền” từ sản phẩm iPhone của hãng Apple. Windows Pocket PC sẽ chú trọng việc làm sao cho Pocket 7 dễ xài, dễ điều khiển bằng ngón tay hay bằng giọng nói. Sự cạnh tranh ráo riết giữa các công ty sẽ giúp người sử dụng có sản phẩm tốt hơn mà giá thành hạ hơn.
Nguồn: Sách Điện Toán Dành Cho Mọi Người.
Phan Tâm & Huyền Tôn Nữ Bảo Bình biên soạn.
Thư Viện Toàn Cầu (tvvn.org) xuất bản & giữ bản quyền.
10161 Bolsa Avenue, Suite 204B - Westminster, CA 92683
Trich tu website TVVN
Có thể xếp các hệ thống điều hành Windows với GUI (Graphical User Interface) thành 3 đế hệ khác nhau, mỗi đế hệ có nhiều đời:
- Tằng Tổ Win95x (gồm các đời Windows 3, 95, 98, ME)
- Nội Tổ (gồm các đời Windows 2000, NT, XP)
- Gia Tổ (gồm các đời Vista, Windows 7)
Microsoft đã ngưng phần trợ giúp kỹ thuật cho đế hệ Tằng Tổ Win95x và bắt đầu ngưng trợ giúp kỹ thuật cho đế hệ Nội Tổ, tuy nhiên vẫn trợ giúp kỹ thuật cho gia đình Windows XP ít nhất là đến năm 2010. Đế hệ Gia Tổ hoàn toàn khác hẳn với các đế hệ trước.
Đa số máy điện toán cá nhân trên thế giới đã chuyển sang dùng "đế hệ" Nội Tổ, và sáng giá nhất trong đế hệ này là gia đình XP (gồm XP Home, Professional, Media Center, Tablet PC, Professional x64, và Starter).
Năm 2007, Microsoft cho ra mắt Vista, mở đầu cho "đế hệ" Gia Tổ. Đầu năm 2009, Microsoft bắt đầu việc thử nghiệm công khai (public beta) Windows 7, hậu duệ của Vista. Người sử dụng máy điện toán cá nhân với hệ thống điều hành XP hoặc cũ hơn đang băn khoăn với câu hỏi: "Có cần phải chuyển sang Vista hoặc Windows 7 hay không? Nếu chuyển thì nên dùng 32 bit hay 64 bit? Được gì và mất gì?".
Hệ thống điều hành XP
Những ai đã dùng hệ thống điều hành các "đế hệ" trước của Windows đều ngán ngẫm về việc máy mình hay bị trở ngại, bị ngưng hoạt động (trong nước dùng chữ "treo" - hang), bị ám ảnh bởi "màn ảnh xanh của sự chết – blue screen of death". Mỗi khi máy bị ngưng hoạt động, tất cả tài liệu, bài viết đang mở trong máy đều biến mất (tuy nhiên tài liệu đã được lưu trữ -save - trong hard drive vẫn còn nguyên vẹn). Hệ thống điều hành Windows XP tuy không hoàn toàn ngăn cản được việc máy bị ngưng hoạt động, nhưng quả thật XP chạy ngon lành hơn nhiều. XP làm được điều này nhờ áp dụng kỹ thuật từ hệ thống điều hành Windows 2000/NT (chữ viết tắt của New Technology), nhờ hoàn toàn cách ly thảo trình đang chạy với hệ thống điều hành, nhờ phân chia riêng biệt memory cần dùng của mỗi thảo trình...
Máy chạy XP đòi hỏi phải có từ 256 Meg RAM trở lên, video card cũng phải có nhiều memory, và CPU ít ra phải là Pentium 4 (chúng ta sẽ tìm hiểu về từng phần của một máy điện toán trong những bài tới).
GUI (Graphical User Interface)
Phần áo mới GUI của XP cũng đẹp hơn nhiều so với các "đế hệ" trước.
Styles
XP cho phép người sử dụng thay đổi áo mới khác dễ dàng (dùng chức năng Styles).
Taskbar
Phần Taskbar (nằm dưới đáy của màn ảnh, bên phải là hình icon có chữ "Start") bây giờ cũng khá hơn trước, những hình icon đại diện cho thảo trình nằm trong Notification Area (góc phải của Taskbar, trước đây được gọi là System Tray) sẽ tự động giấu đi nếu thảo trình không được sử dụng thường xuyên, tránh cảnh lộn xộn vì có quá nhiều hình icon trên màn ảnh.
File Management
Phần quản lý dữ liệu (File Managment) cũng dễ xài hơn, các hồ sơ (folders) có thêm phần trình bày chi tiết những dữ liệu, thảo trình… nằm trong hồ sơ.
Auto Play
Chẳng những vậy, XP còn nhận biết được loại dĩa CD/DVD gì được bỏ vào máy, và sẽ hỏi người sử dụng muốn làm gì với dĩa CD/DVD: Xem phim, nghe nhạc, mở tài liệu, chuyển hình chụp vào máy...?
Windows Multimedia
XP có kèm theo thảo trình nghe nhạc/xem phim Windows Multimedia Player. XP có cả luôn thảo trình tạo dĩa CD (burn CD).
Movie Maker
XP có luôn cả thảo trình làm phim mang tên Movie Maker tiện lợi và dễ xài cho những ai mới bắt đầu học cách ráp phim, làm phim.
Password
Máy chạy XP cho phép nhiều người sử dụng một máy, mỗi người có mật mã (password) riêng, có hồ sơ riêng mà người khác không đọc được (trừ người có chìa khóa Admin).
Remote Assistance
Phần mới của XP mà nhiều người thích nhất có lẽ là Remote Assistance, từ xa, bạn bè hay các chuyên viên kỹ thuật có thể gõ cửa xin phép chui vào máy để sửa chữa hoặc hướng dẫn. Người chủ máy có thể dùng Remote Assistance qua ngã Windows Messenger, qua điện thư mời dùng Remote Assisstance hay bằng điện thư có đính kèm tài liệu (email attachment). Chủ nhân của máy và người được mời (qua Remote Assistance) có thể chuyện trò với nhau qua một khung hình Chat trên màn ảnh.
Internet Explorer
XP cũng có thêm thảo trình dạo trên net IE (Internet Explorer) phiên bản mới (phiên bản 7 hoặc 8, tùy người sử dụng có muốn cập nhật hóa hay không), phiên bản 8 là phiên bản khá nhất!
Windows Messenger
Windows Messenger của XP chẳng những cho phép người sử dụng tán gẫu với bè bạn khắp năm châu, mà còn cho phép chuyển dữ liệu (hình, phim ảnh, tài liệu…) qua lại, dùng chung với máy Webcam để thấy hình ảnh của nhau, chia nhau một bảng trắng whiteboard (như một bảng đen trong lớp học), và dĩ nhiên cũng dùng để mời người khác vào máy mình qua thảo trình Remote Assistance).
Restore
Một ứng dụng mới của XP là khả năng "xóa bàn làm lại": Nếu máy bị hư vì vừa gắn một thảo trình "khó chịu" nào đó hay vì vừa nhiễm bọ điện toán, người sử dụng có thể đi ngược thời gian, ra lệnh XP trở lại thời kỳ trước khi bị nhiễm bọ điện toán hay trước khi máy bị hư.
Hệ thống điều hành Vista
Như đã nói trên, Vista khác với những đế hệ trước của Windows. Quan trọng nhất là phần kỹ thuật, sau đó là phần an ninh và phần các thảo trình phụ (thảo trình kèm theo hệ thống điều hành Windows).
Những điểm đáng nói của Vista:
- Tương tự như gia đình XP, gia đình Vista cũng có 2 nhánh và 6 sản phẩm. Nếu là XP, phó thường dân như chúng ta chỉ được chọn XP Home và Professional, trong khi Vista cho chọn Home Basic, Home Premium, Ultimate, và Business.
- Nhận dạng được hầu hết "đồ chơi" trong các máy điện toán cá nhân đời mới (chữ "đời mới" ở đây có nghĩa là vài năm trở lại. Kỹ thuật điện toán phát triển với tốc độ rất nhanh, một năm trong kỹ thuật điện toán tính ra bằng mười năm thường). XP khi mới phát hành chỉ nhận dạng được hơn 60 phần trăm các dụng liệu như dụng liệu network không dây, dụng liệu Internet nối mạng không dây, máy in, SATA controllers…
- Một số thảo trình chính dùng trên XP chạy hoàn hảo (và cũng nhanh không kém) trên Vista. Nên cập nhật hóa Vista với Service Pak 1.
- Internet Explorer 7 với nhiều phần ứng dụng hợp thời trang hơn, dễ sử dụng hơn, an toàn hơn về mặt an ninh. Internet Explorer 8 đang trong vòng thử nghiệm và sẽ trình làng vào năm 2009.
- Phần Phụ Huynh Kiểm Soát (parental controls) dễ sử dụng và nhiều chức năng hơn.
- Phần Kiểm Soát Người Sử Dụng (User Account Control - UAC) nhiều khả năng hơn, tuy nhiên phần kiểm soát này lại gây khó dễ cho người sử dụng (chúng ta sẽ học cách "thuần hóa" phần này trong các bài tới).
- Thảo trình phụ Media Center rất hữu ích, xài chung với meta data tags (kỹ thuật "đánh dấu" để dễ tìm kiếm) của Windows Photo Gallery và Windows Media Player, cho phép xếp loại nhạc, hình ảnh, phim với tags.
- Hỗ trợ phim đời mới Blu-Ray (BR-DVD).
- Có thêm thảo trình phụ .NET Framework 3.0 rất cần thiết để chạy những thảo trình dành riêng cho hệ thống điều hành Windows.
- Có thảo trình phụ Windows Defender (anti-spyware) chạy mau hơn, đòi hỏi ít "mã lực" hơn là trên XP.
- Có các thảo trình phụ như Sleep, Windows SuperFetch, Windows ReadyBoost, và Windows ReadyDrive. Windows SuperFetch giúp tận dụng memory ở mức tối đa. Windows ReadyBoost giúp máy chạy nhanh hơn. Windows ReadyDrive kết hợp với hybrid hard drive giúp kéo dài tuổi thọ của hard drive và giúp pin của máy điện toán xách tay chạy được lâu hơn.
- Có các thảo trình Windows Photo Gallery, Windows Movie Maker, và Windows Media Player giúp người sử dụng tăng hiệu năng làm việc.
- Có phần 32-bit (x86) và x64 bit. Các đế hệ trước của Windows chỉ chạy trên 32 bit trở xuống. Cũng nên nói thêm là các CPU đời mới đều là 64 bit (giống như xe có nhiều mã lực hơn, làm được nhiều việc hơn trong thời gian ngắn hơn).
- "Áo mới" Aero (tương tự như của công ty Apple).
- Tiết kiệm điện nhiều hơn (so với XP) khi máy bước vào giai đoạn tạm ngưng-hoạt-động (sleep mode).
Windows Vista được chia ra làm 2 nhánh: Dùng cho Nhà (Home) và dùng cho Thương Mại (Business).
- Windows Vista dùng cho Nhà có đến 4 sản phẩm khác nhau: Windows Starter 2007, Windows Vista Home Basic (và Home Basic N cho thị trường Châu Âu), Windows Vista Home Premium, Windows Vista Ultimate.
- Windows Vista dùng cho Thương Mại có 3 sản phẩm: Windows Vista Small Business, Windows Vista Business (và Business N cho thị trường Châu Âu), Windows Vista Enterprise.
Vào đầu tháng 10 năm 2006, Microsoft tuyên bố có thể bỏ đi Windows Starter 2007 và Small Business, sẽ chỉ có 5 sản phẩm được phát hành mà thôi.
WINDOWS VISTA DÙNG CHO NHÀ
1. Windows Starter 2007
- Dùng cho người mới bắt đầu bước vào lãnh vực điện toán và máy có"mã lực" tương đối yếu. Chỉ có 32 bit mà thôi. Cho phép 3 thảo trình chạy cùng lúc, có Internet nhưng không cho phép nối mạng (networking).
- Không có mật mã để vào máy, không có phần FUS (Fast User Switching).
- Không có phần "áo mới" Aero, không làm được phim DVD… Sản phẩm này dành cho các nước chậm tiến.
2. Windows Vista Home Basic
Đây là sản phẩm mà có lẽ nhiều người sẽ mua dùng nhất vì giá rẻ. Tuy nhiên Vista Home Basic không có phần "áo mới" Aero. Ngoài những phần Windows Starter 2007 đã có, Vista Home Basic còn trang bị sẵn:
- Tường lửa (Windows firewall);
- Trung tâm an ninh (Windows security center);
- Nối mạng (networking);
- Nối mạng không dây có bảo mật (secure wireless networking);
- Phần phụ huynh kiểm soát (parental controls);
- Chống spam (anti-spam);
- Chống bọ điện toán (anti-virus);
- Chống thảo trình không-mời-mà-đến (anti-spyware);
- Nối mạng Internet với phần tra tìm (search) tân tiến;
- Thảo trình làm phim Movie Maker;
- Thư viện hình ảnh (photo library);
- Windows Media Player;
- Outlook Express với RSS support;
- P2P Messenger...
Vista Home Basic tương đương với XP Home.
3. Windows Vista Home Premium
Đây là sản phẩm mà Microsoft tập trung quảng cáo nhiều nhất với hy vọng sẽ bán được nhiều nhất. Ngoài những gì Vista Home Basic đã có, còn cộng thêm phần:
- Media Center và Media Center Extender (như Cable Card);
- Có phần làm phim DVD;
- Sao chép phim;
- Hỗ trợ kỹ thuật HDTV;
- Hỗ trợ kỹ thuật HD DVD và Blu Ray DVD;
- Tablet PC;
- Mobility Center;
- P2P hội thảo trên mạng (P2P ad-hoc meeting);
- Tự động cài và tìm các nơi có hệ thống nối mạng không dây Wi Fi;
- Phần phụ huynh kiểm tra chẳng những cho một máy mà còn cho cả hệ thống nối mạng;
- Internet File Sharing;
- Offline Folders;
- PC-to-PC sync;
- Sync Manager;
- Chạy được Quattro Home Server (hệ thống điều hành Windows Server 2003 dành cho nhà).
Windows Vista Premium có nhiều chức năng của Windows XP Pro và XP Media Center Edition.
4. Windows Vista Ultimate
Cộng Windows Vista Home Premium và Vista Business lại với nhau, thêm vào phần Game Performance Tweaker, khả năng lập ra chương trình phát thanh kiểu Podcast, thẻ hội viên miễn phí từ Microsoft để có thể vào một Hội (club) riêng trên mạng để chuyển về nhạc, phim, tài liệu…
WINDOWS VISTA DÙNG CHO THƯƠNG MẠI
1. Windows Vista Business
Dành cho thương mại, hỗ trợ việc nối tên miền (domain join) và quản lý những tiêu chuẩn nối mạng không phải từ Microsoft như Netware, SNMP... một cách dễ dàng, có thêm phần Remote Desktop, Microsoft Windows Web Server, Encrypted File System (EFS), Tablet PC...
Windows Vista Business tương đương với Windows XP Pro.
2. Windows Vista Small Business
Dành cho các công ty nhỏ, có thêm phần Backup và Shadow Copy, hỗ trợ kỷ thuật Castle và nối nhiều hệ thống máy với nhau (server-join networking), hỗ trợ PC fax và scanning.
3. Windows Vista Enterprise
Dành cho các công ty lớn. Có thêm phần hỗ trợ cho máy điện toán ảo (Virtual PC), đa ngôn ngữ MUI (multi-language user interface), kỹ thuật an ninh cấp cao (kỹ thuật Cornerstone).
Microsoft chỉ bán Vista Enterprise qua chương trình Software Assurance (trả tiền mỗi năm).
PHIÊN BẢN ĐẶC BIỆT
N Editions
Vì những trở ngại do luật chống độc quyền của Liên Hiệp Châu Âu đặt ra, Microsoft phải làm riêng một phiên bản đặc biệt cho Châu Âu.
BẤT LỢI CHO NGƯỜI SỬ DỤNG VISTA
Đầu tiên Microsoft chỉ cho phép người sử dụng Vista đổi máy một lần duy nhất (thay CPU, thay motherboard, thay hard drive, thay video card... đều được xem như là "đổi máy"). Điều này làm nhiều người la làng và kết tội Micrrosoft là "quân cướp ngày". Microsoft đã chịu nhượng bộ trước áp lực của đa số (và cũng vì ngại gặp thêm khó khăn khi điều đình với Liên Hiệp Châu Âu), tuy nhiên người sử dụng cũng phải trầy vi tróc vảy xin phép Microsoft mới được gắn Vista lần thứ hai, thứ ba.
Người đã quen sử dụng các đế hệ trước của Windows tỏ ra lúng túng vì cách trình bày dữ kiện, cách tra tìm của Vista có phần khác lạ. Vista cứ hay cà... pháo hỏi "căn cước" của người dùng, dù người dùng có chìa khóa Admin (là chức vụ cao nhất, có quyền hành nhiều nhất trong một hệ thống điều hành Windows)!
Máy được quảng cáo là "Vista Compatibe" hay "Vista Ready" thực sự là quảng cáo ba xạo: Vista có nhiều phiên bản khác nhau, phiên bản có kỹ thuật thấp nhất và do đó rẻ tiền nhất Vista Basic không khác xa XP là mấy (không có áo mới Aero, không có nhiều "đồ chơi" như những phiên bản Vista đắt tiền hơn). Các máy "Vista Compatibe" hay "Vista Ready" chỉ chạy được Vista Basic nhưng gặp trở ngại rất nhiều khi được gắn Vista phiên bản cao hơn. Tại Châu Mỹ lẫn Châu Âu, thiên hạ kéo áo lôi Microsoft ra tòa đòi bồi thường.
Người có máy cũ mua Vista phiên bản đắt tiền, khi cài vào máy thì Vista tự động xuống cấp, chỉ cho chạy phần Vista Basic mà thôi. Lý do là vì để dùng những phần rất đặc sắc và hấp dẫn của Vista phiên bản đắt tiền (như áo mới Aero), video card phải là loại mạnh, máy phải có nhiều memory.
Các thảo trình chống bọ điện toán (anti virus), thảo trình tường lửa (firewall)… đều phải được viết lại riêng cho Vista, những kinh nghiệm mà các công ty này đã học được trong 5 năm viết thảo trình cho XP đã không được đưa vào ứng dụng cho Vista (nhiều người cho rằng "Hệ thống điều hành Vista được Microsoft tuyên bố là có an ninh không kém tường đồng vách sắt nhờ áp dụng kỹ thuật hoàn toàn mới, thì dĩ nhiên phải viết lại hoàn toàn chớ! Than cái nổi gì?". Những người có kinh nghiệm thực tế với Microsoft biết rằng Vista chỉ khá hơn XP chút đỉnh về mặt an ninh, bằng chứng là đã có hàng trăm báo cáo – ngay cả từ Microsoft – về "an ninh bị lủng" của Vista.
Folder Menu mà hàng trăm triệu người đã quen dùng từ đế hệ Windows đầu tiên đến nay, bây giờ bị dấu đi, muốn dùng Folder Menu phải bấm thêm nút Alt, thật là rắc rối (muốn cho Folder Menu hiện lại, hãy vào Start -> Control Panel -> Appearance and Personalization -> Folder Options -> chọn phần Use Classic Windows Options, và bấm OK).
Vista không có nút "Tắt Máy". Các máy dùng đế hệ Winhows trước giờ có nút bấm để tắt máy rất tiện lợi, Vista đòi hỏi người sử dụng phải lăng ba vi bộ đi qua vài bước khác nhau mới tắt máy được (tuy nhiên có cách đi đường tắt, sẽ được hướng dẫn ở bài sau).
Vista thiếu driver (driver là những thảo trình nho nhỏ dùng để các dụng liệu như máy in, máy thâu âm, video card v.v… liên lạc và làm việc hoàn hảo với hệ thống điều hành Vista). Lúc trước XP cũng bị tình trạng này, nhưng chỉ cần dùng driver của Windows 2000 thì máy XP vẫn hoạt động. Với Vista thì coi như… cùi.
Muốn dùng Vista, cần phải cập nhật hóa các thảo trình khác. Thí dụ như thảo trình thâu âm Sound Forge phiên bản 6, 7 và 8 (và hàng ngàn thảo trình thường dùng khác) được nhiều người ưa thích và quen dùng sẽ không chạy trên Vista, cần phải có Sound Forge phiên bản 9 trở lên.
Không có "Killer App" để hấp dẫn quần chúng (Windows 3.1 có "Killer App" là Solitaire). Các chuyên gia ước đoán rằng nếu Vista không được gắn sẵn trong các máy điện toán đời mới, mọi người sẽ tiếp tục "chung thủy" với XP. Nói gì thì nói, đa số người dùng không thích Vista. Không thích vì nhiều lý do, có thể kể đến 3 lý do chính:
- Đầu tiên là chuyện TIỀN: Vista đòi hỏi máy phải mạnh, nói cách khác phải là máy đắt tiền. Máy đời mới mà không mạnh thì chỉ chạy được Vista Basic. Vista đòi hỏi các thảo trình phải là phiên bản mới, cũng có nghĩa là phải xì thêm tiền túi ra để cập nhật hóa hầu hết mọi thảo trình vẫn dùng và đã mua trước đây.
- Sau nữa là chuyện TÌNH: Vista ghen bạo, ghen cái kiểu hổn hào Hoạn Thư. Hễ thảo trình nào Vista nghi ngờ (vì bất kỳ lý do nào), Vista sẽ nhảy đong đỏng lên đòi phải cho coi căn cước, đòi phải làm giấy xin phép, đòi hầm bà lằng đủ thứ; ngay cả khi đã đồng ý cho phép rồi, Vista vẫn tiếp tục lãi nhải hạch sách người dùng. Nhân danh tình yêu – và tình yêu Vista có tên riêng là UAC (User Account Control) – Vista trở nên rất khó tính khó ưa, lúc nào cũng tìm cách bắt ông/bà chủ (người sử dụng) làm theo ý mình. Có thương Vista cách mấy, người dùng cuối cùng cũng muốn… bóp cổ cho Vista chết ngắt; hay chí ít là muốn ly dị Vista để trở về với mối duyên đầu XP.
- Kế đến là chuyện TÙ: Khi mua Vista – từ Basic đến Enterprise – Microsoft (và những công ty cộng tác với Microsoft) cài sẵn vào máy hàng trăm thứ: Thảo trình dùng thử Office Suite 2007, thảo trình A, B, C... và sau 30 đến 90 ngày Microsoft sẽ mặt dạn mày dày đòi tiền mãi lộ mới cho dùng tiếp. Mà không phải tiền cắc đâu, tiền trăm tiền ngàn trở lên! Và dù người sử dụng có cho phép hay không, Vista vẫn đều đặn và tự nhiên như "ruồi" gởi báo cáo riêng đến Microsoft về các thảo trình có trong máy. Vista ghi chép sổ sách và biết thảo trình nào là thảo trình "lậu". Vista cập nhật hóa tự động nhiều điều mà người sử dụng không hề cho phép (hoặc biết tới), chẳng hạn thảo trình Microsoft Genuine Software. Microsoft giam lỏng người dùng trong cái nhà tù mang tên Microsoft, chưa có chuyện thì chưa lôi ra kể tội.
Hệ thống điều hành Windows 7
Kể từ năm 2007 đến nay, Vista chịu biết bao nhiêu lời ong tiếng ve. Câu quảng cáo "Vista. Finally" có nghĩa chính là "Cuối cùng chúng ta có Vista", ý nói Vista là thảo trình mọi người dài cổ mong đợi cuối cùng cũng xuất hiện, thì được hiểu một cách mỉa mai là "Vista. Cuối cùng nó cũng chạy!", ý nói người chủ phải cam lòng chờ đợi, phải qua bao cửa ải rồi cuối cùng mới được UAC cho phép dùng. Thiên hạ trìu mến nhắc đến thằng người ở mang tên Ếch Ta (XP) xấu xí mà làm được việc. Con Vịt Ta (Vista) không hề biến thành thiên nga như mọi người mong đợi dù có khoác áo mới đẹp đẽ, dù mang cung cách kiêu sa mà lại không bằng một góc của Ếch Ta.
Công ty Microsoft thấm thía điều này, nên cuối cùng một nhân viên cao cấp của Microsoft đã nhìn nhận "Bài học về những điều đáng tiếc xảy ra với Vista sẽ không bao giờ lập lại với Windows 7". Người dùng chẳng quan tâm nhiều đến lời xin lỗi trên, mà chỉ muốn biết "Thằng Bảy có cho tôi làm điều tôi muốn làm bằng cách của tôi, hay nó lại như con Vịt Ta muốn tôi làm mọi điều theo ý nó?" và quan trọng hơn nữa là câu hỏi "Bảy với Vịt có bằng Ếch không?" (Ếch sắp ăn sinh nhật 10 năm – tính theo tuổi người thì đã gần trăm tuổi – mà vẫn được xem là tiêu chuẩn cho đế hệ mới noi theo thì mới hiểu Ếch được lòng người như thế nào).
Vậy Windows 7 có gì đặc biệt? Với đa số chuyên gia phân tích trong ngành điện toán, Windows 7 chỉ là một Vista đã được sửa nhiều lỗi lầm chứ không phải là một hệ thống điều hành hoàn toàn mới. Đúng là Windows 7 có nhiều điều hay lạ, nhưng cốt lõi (core code) vẫn dựa trên Vista - và do đó ít nhiều vẫn mang những dấu tích đáng ghét của Vista.
KHÁC BIỆT VỀ KỸ THUẬT GIỮA XP, Vista và Windows 7
- User Account Control (UAC):
XP không có UAC. Vista có hai phần: Tắt hoặc Mở. Windows 7 có đến 4: Tắt (Off), Mở (On), Thông Báo (Notify) và Thông Báo Khi Có Thay Đổi (Change Notification). Thông Báo sẽ cho người sử dụng biết khi có thảo trình được cài vào máy hay có thay đổi những phần định sẵn (settings).
- Tường Lửa (Firewall):
Tường lửa XP giống như con đường một chiều, chỉ bảo vệ người sử dụng một chiều (ngăn cản các tấn công từ ngoài vào máy). Vista bảo vệ hai chiều (ngăn cản tấn công từ ngoài vào và từ trong máy ra. Nhiều thảo trình xấu sau khi lọt vào máy sẽ tìm cách gởi tin tức thu thập được về cho chủ của nó). Windows 7 bảo vệ hai chiều, cộng thêm phần cho phép các công ty chuyên về thảo trình an ninh khác (third party) tắt đi một phần của tường lửa Microsoft để việc hợp tác giữa tường lửa Microsoft và thảo trình an ninh của công ty đó được chặt chẽ hơn.
- Tra Tìm (Search):
XP Tra Tìm rất chậm, không thể chọn để sắp xếp theo thứ tự (index) một số tài liệu, dữ kiện riêng biệt. Vista cho phép chọn để sắp xếp theo thứ tự (index) một số tài liệu, dữ kiện riêng biệt. Windows 7 có thêm phần sắp xếp theo thứ tự trong máy điện toán cá nhân và cả các máy đang nối kết với nhau (network system). Chẳng những vậy, nếu máy của người sử dụng nối kết với nhiều hệ thống nối kết (mutiple network systems) thì tất cả cũng được để sắp xếp theo thứ tự.
- Nút “Taskbar”:
XP không có phần xem trước khi chọn (thumbnail preview). Vista có phần xem trước khi chọn (pop-up thumbnail preview), một pop-up cho mỗi thảo trình hay cho mỗi nhóm. Windows 7 dùng hình nút biểu tượng hình vuông lớn (large square icon button) để thay thế tên các thảo trình, các nút này có thể được dời đi (moveable). Windows 7 cũng cho xem trước khi chọn, nhưng thay vì giới hạn một pop up cho mỗi thảo trình, thì nay cho nhiều pop-up cho mỗi thảo trình.
- Notification Area (còn được biết dưới tên System Tray):
XP có thể chọn hình biểu tượng nào luôn luôn hiện, luôn luôn ẩn, hoặc ẩn khi không sử dụng (inactive). Vista cũng vậy. Windows 7 chọn hình biểu tượng và thông báo (notification) hiện hoặc ẩn. Thông báo có thể được sắp xếp thành category list. Những hình biểu tượng icons được kết hợp chung một chỗ, khi cần đến có thể mở bung ra (pop-up area).
- Dụng liệu phụ (peripherals and connected devices):
XP không có phần này. Vista hỗ trợ màn ảnh thứ hai và hỗ trợ thêm phần Windows Mobile Device Center. Windows 7 cho phép các dụng liệu này hiện ra dưới dạng biểu tượng taskbar icons. Công ty chuyên về thảo trình có thể tạo ra Device Stage (một kiểu “đường tắt” đến các thảo trình, bài hướng dẫn...).
- Sidebar:
XP không có sidebar. Vista có phần Gadget. Windows 7 cũng có phần Gadget nhưng không mở ra tự động.
- Thảo trình phụ:
XP không có gì đặc biệt. Vista có thêm DVD Maker, Phota Gallery, Windows Mail. Windows 7 không gắn sẵn thảo trình phụ như Vista, có ribbon interface cho Paint và WordPad, có thể đến trung tâm Windows Live Essentials để chuyển và cài rất nhiều thảo trình phụ.
- Điều khiển bằng ngón tay (Touch):
XP không có phần này. Table PC là một phần của Vista. Windows 7 cho phép người sử dụng điều khiển hình xa, gần (image zoom). Các phần Start Menu, Taskbar, Windows Explorer đều có thể điều khiển bằng ngón tay.
Cuối năm 2009, Microsoft sẽ có Windows Pocket 7 dùng cho điện thoại thông minh và cho các thiết bị điện tử khác. Học được chiêu “chơi nổi sẽ hốt bộn tiền” từ sản phẩm iPhone của hãng Apple. Windows Pocket PC sẽ chú trọng việc làm sao cho Pocket 7 dễ xài, dễ điều khiển bằng ngón tay hay bằng giọng nói. Sự cạnh tranh ráo riết giữa các công ty sẽ giúp người sử dụng có sản phẩm tốt hơn mà giá thành hạ hơn.
Nguồn: Sách Điện Toán Dành Cho Mọi Người.
Phan Tâm & Huyền Tôn Nữ Bảo Bình biên soạn.
Thư Viện Toàn Cầu (tvvn.org) xuất bản & giữ bản quyền.
10161 Bolsa Avenue, Suite 204B - Westminster, CA 92683